Penc-ü Se Severler Güzeli Gencüse

Neredeyse hepimizin evinde tavla var. Veya kafelerde mutlaka oynayan birileri ile karşılaşıyoruz ve oynuyoruz. Kapı almak, mars etmek oynarken dilimize pelesenk olmuş kelimeler.

Tavla oyunu sırasında 4500'e yakın hamle yapabilirsiniz, oyuna hakim olmanın yanında zarların getirdiği şans faktörü de oyunun seyrini değiştirmede en heyecanlı durum. 

Tavlanın ortaya çıkış hikayesi ise, günümüzde de olduğu gibi bir güç gösterisine dayanıyor; Hint İmparatoru, satranç oyununu İran Şahı Nevşiyan’a, yanında bir mektupla birlikte hediye olarak gönderir. Mektupta gönderilen oyunla ilgili hiçbir açıklama yapılmazken yanında sadece bir mesaj vardır;

“İran Şahı’na; kim daha çok düşünüyor, kim daha iyi biliyor, kim daha ileriyi görüyor ise o kazanır. İşte hayat budur… ” 

İran şahı Nevşiyan, dönemin bilge veziri olan Büzur Mehir'e bu mesajı gönderir, oyunu çözmesini ister. Aynı zamanda karşılık olarak da Hint İmparatoru’na hediye edilmek üzere başka bir oyun icat etmesi emrini verir. Vezir, bir süre çalıştıktan sonra gönderilen satrancın her taşının hareketlerini ve oyunun stratejisini çözer. Ardından verilen emre dayanarak 10 günde tavlayı icat eder ve imparatora sunar.

Hint İmparatoru’na tavla oyunuyla birlikte şu mesaj gönderilir. “ Hint İmparatoru’na; Evet kim daha çok düşünüyor, Kim daha iyi biliyor, Kim daha ileriyi görüyor ise o kazanır. Ama biraz da şanstır. İşte hayat budur…”

Pers İmparatorluğu ile Hint İmparatorluğu arasındaki soğuk savaş döneminde böylece tavla ortaya çıkar. İran Şahı’nın baş veziri Büzur Mehir’in 1400 yıl önce tasarladığı tavla oyunu, bugün hiçbirimizin vazgeçemediği dünyanın en popüler oyunlarından. 

Tavla oyununun temelinde bir varoluş felsefesi olduğunu ve zarlara verilen anlamları biliyor musunuz?

Senenin “bir” liği olarak tavla “bir” tanedir.

Tavlanın 4 köşesi 4 mevsimi,

Pulların toplamı bir ayı, 

Tavlanın içindeki karşılıklı 6’şar hane 12 ayı,

15 açık ve 15 koyu renkli pul, 15 gece ve 15 gündüzü simgeler,

Karşılıklı 12 hanenin toplamı günün 24 saatidir.

Zarlar ise, şansın her zaman gidişatı değiştireceğini simgeler.

Tavla oynarken kullandığımız sayılar dilimize farsçadan yerleşmiş ve ahenkli söylenişleri ile de bazı deyimleri de dilimizde yer bulmuş.  "Penc-ü Se Severler Güzeli Gencüse" gibi... 

1-1  Hep Yek2-2  Dubara2-1  Yek-i dü3-3  Dü Se3-2  Seba-i Dü3-1  Se Yek4-4  Dört Cihar - "Dört Caar" gibi de okunur4-3  Cihar-ü Se - "Caar-i Se" gibi de okunur4-2  Cihar-i Dü  - "Caar-i Dü" gibi de okunur4-1  Cihar-ı Yek - "Caar-i Yek" gibi de okunur5-5  Dü Beş5-4  Cihar-ü Penc - "Caar-i Penc" gibi de okunur5-3  Penc-ü Se5-2  Penc-i Dü5-1  Penc-i Yek6-6  Dü Şeş6-5  Şeş Beş6-4  Şeş Cihar6-3  Şeş-ü Se6-2  Şeş-i Dü6-1  Şeş-i Yek